Kullanıcı Aletleri

Site Aletleri


akimlar:d-grubu

Bu, dökümanın eski bir sürümüdür!


İçindekiler

d Grubu

Nargile İçen Adam, Nurullah Berk

Fikret Adil, 1933 yılı Eylül ayında Cihangir’deki Yavuz apartmanının beşinci katında ressam Zeki Faik İzer’in evinde beş ressam ve bir heykeltıraşın toplanarak bir sanat topluluğu oluşturduklarından ve adını “d” Grubu koyduklarından bahseder. Zeki Faik İzer’den başka Nurullah Berk, Elif Naci, Cemal Tollu, Abidin Dino ve heykeltraş Zühtü Müridoğlu’ndan oluşan gruba “d” Grubu isminin verilmesinin nedeni Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, Sanayii Nefise Birliği ve Müstakil Ressam ve Heykeltraşlar Birliği’nden sonra kurulan 4. birlik olması nedeniyle alfabenin 4.harfi olan “d” harfini isim olarak seçmesidir. Onlara göre Türkiye’deki resim ve heykel anlayışı en azından elli yıllık bir gecikme gösteriyordu ve empresyonist eğilimleri reddeden grup kübist ve konstrüktivist akımlardan yola çıkarak sağlam bir desen ve inşa temeline oturtulmuş bir sanatsal anlayışı ilke edinmişti. Böylece yalnız desenlerden oluşan ilk sergisini 3 Ekim 1933’de Beyoğlu’nda Narmanlı hanının altındaki Mimoza şapka mağazasında açtı. Adı geçen beş sanatçıyla açılan bu ilk sergiden sonra 1934 yılında Turgut Zaim ve Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1935 yılındaki 7. “d” Grubu sergisinde Halil Dikmen, Eşref Üren, Eren Eyüboğlu, Arif Kaptan ve Salih Urallı 1941 yılındaki 9. sergide ise Hakkı Anlı, Sabri Berkel, Fahrunnisa Zeid ve heykeltraş Nusret Suman gruba katılmış böylece gruptaki sanatçıların sayısı on altıya yükselmiştir.

“O gece hiç bir fevkeladelik yoktu. Cihangirde Yavuz Apartmanının beşinci katında lacivert renkli bir hol, köşede yemek masası, ötede demir bir soba. Dört arkadaş burada yemek yedik o akşam. Sonra oturduk konuşmaya. Coştukça köpürdük. Bu geç vakte kadar süren canlı, heyecanlı, d grupunun ilk tohumunun atıldığı bir oturum olmuştu. Burası Zeki Faik İzer'in evi idi. Kendisi, Zühtü Müridoğlu, Nurullah Berk ve ben.” Elif Naci, 1964

Paris’te Kübist tavırla hareket eden, resim tekniğini yapısal temellerle sağlamlaştırmış olan Andre Lhote, Fernand Leger, Marchel Gromaire gibi sanatçıların özel atölyelerinde ders almış sanatçıların da içinde bulunduğu “D” Grubu müstakiller hareketine göre daha entellektüel seçkinci bir eğilim içinde olmuş, onlara göre daha sıkı bir dayanışma göstermişlerdir. Bu sebeple müstakillerden daha uzun süre varlığını sürdürmüş, yurt içi ve yurt dışı sergileriyle 1951 deki on altıncı sergiye kadar grup özelliğini korumuştur.

Tekniğinde de paletindeki rengi değişimle Türk sanatında önemli bir yere sahip olan “müstakiller”in etkinliğini sürdürdüğü bir dönemde yenilikçi anlayış D grubu ile varlığını pekiştirmiştir. Fikret Adil’le birlikte grubun sözcülüğünü üstlenen Nurullah Berk’in sonraki dönemlerde bir dergiye isim olarak seçtiği “yaşayan sanat” sloganını benimsemiş olmalarıyla da yeni eğilim ve anlayışa sahip sanat fikrini kendilerine ne denli ilke seçtiklerini anlamak mümkündür.

d simgesi ve dada arasındaki ilişki, somut olarak bildirilmese de, dada'nın kendi yayınlarında kullandığı d harfi ile d grubunun simgesi benzerlik göstermektedir. Ortaya çıkan işler ve grubun ortaya çıkış biçimi Türkiye'de o yıllarda modernizm ile ilişkilendirilebilse de, Nurullah Berk'in d grubunu Türkiye'deki 4. resim cemiyeti olarak adlandırmak için “alfabenin dördüncü harfi olarak d”yi seçmesi sonucunda grubun adı belirlenir. Oysa Türkçe'de alfabenin dördüncü harfi “ç” harfidir. Zühtü Müridoğlu da Berk'in Fransız alfabesine göre dördüncü harften yola çıkarak grubun ismini koyduğunu anlatır anılarında. 1)

“Birisi dedi ki, 'nedir bu altı kişi sergi açıyor, altı kişi muharririni arıyor gibi: Nurullahçığım pek ustadır, bir 'd'dir tutturdu. Nedir 'd' dedik; `canım şimdiye kadar üç tane dernek kurulmuş, biz dördüncüyüz. Ama grubuz.” Zühtü Müridoğlu

Eleştriler

Bu döneme damgasını vuran kübizmin serüvenini dönemin sanat ortamının bürokratik ve seçkin bir yapılanma içinde olmasıyla ve tek parti döneminin kültür politikasıyla ilişkilendiriyor ve ‘kübik’i Türk resminin resmiyetinin simgesi olarak değerlendiriyordu. Sahiden de kübizmi ve konstrüktivizmi savunan Müstakiller’in ya da D Grubu’nun amaçlarına ve hikâyelerine baktığımızda orada kültürel seferberliğin bir parçası gibi kavranan bir sanat anlayışı kendini kolaylıkla gösterecektir. Milli ve inkılapçı sanata kübizm arasında kurulmaya çalışılan bağ sürekli koptukça, kübizm de yok edici bir nesneye dönüşmeye başlar. Önceleri D Grubunu “altı çift göz ki maddenin içine de üstüne de bakıyor ve ölüde bile gizlenen canı arıyor” (akt. Aksüğür Duben: 159) diyerek öven Peyami Safa, daha sonraları kübik’i “İstanbul’un eski evlerini viran eden yangınlardan daha tehlikeli bir hastalık” olarak tarif etmiştir (Artun: 54). Artık kü- bizm, aşırı, yabancı, zararlı bir cereyandır (54). D Grubu yerini kübizm karşıtı Yeniler’e bırakırken, kendisi de ‘memleket mevzularına’ dönecektir (54). Malik Aksel, D Grubu’nun kübizmden ayrılıp, ‘kendine döndüğünde’, kilim, heybe resimleri yaptıklarını fakat bunlarda da başarılı olamayarak bir tür ‘alafrangalık özentisinden’ kurtulamadıklarını belirtecek (akt. Tansuğ: 188), Sezer Tansuğ da D Grubu’nu, yerel ile evrensel arasında bağ kurmak isteyen ama ‘aşırı Batı tutkusu’ yüzünden bunu yapamayan, pek çok genç sanatçının yetişmesine önayak olan ama klişe bir kübizme bağlanan bir sanatçı grubu olarak sanat tarihinin içine yerleştirecektir (182-3). Liman Ressamları, D Grubu’nu eleştirerek, resmi, mahalli renklerle doldurmak, resimde halkın çehresini yansıtmak arzusuyla biraraya gelirken (Özsezgin: 48) D Grubu’nun kendisi de dağılarak ‘memleket mevzuları’na dönmüştür. Müstakiller’e “vatandaş Türkçe konuş!” diyen Elif Naci’nin kendisi D Grubu’nun içinde yer almış ve başka sanatçılar ve eleştirmenler tarafından aynı şekilde eleştirilmiştir. 2)

Kaynaklar

1)
d grubu:1993-1951 Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi / YKY / 2002
akimlar/d-grubu.1378749474.txt.gz · Son değiştirilme: 2021/07/28 12:22 (Dışarıdan düzenle)